Tefekkür kelimesinin geçtiği ayeti kerimelerde müminlere yönelik olarak; Kur'an ayetlerini öğrenmeleri, Kur'an ahkâmına uymaları, Kur'an kıssalarından ve mesellerinden ibret almaları, kâinatın içerisindeki yaratılmışları görerek, düşünerek yüce Mevla'yı tesbih etmeleri, dünyayı güzel bir şekilde değerlendirmeleri ve ahirete hazırlık yapmaları gibi mesajlar verilmektedir.

Bu iki kavram (tefekkür ve tedebbür) birbirlerine yakın anlamları içerse de tefekkür, işleri sonuca ulaştırmak için düşünerek yapmaya hazırlamak; tedebbür ise, daha çok işlerin sonucunu ya da sonucuyla beraber düşünmeye yöneliktir. Ancak her ikisinde de işlerin sonuçlarını da gözeterek, makul bir düşünceyle hareket etmek vardır.

Kur'an-ı Kerimde düşünmeyi ifade eden farklı kullanımlar bulunmaktadır. Bunlar akıl ve kalp merkezli faaliyetler olup düşüncenin değişik yönlerine işaret etmektedir. Bu konu düşünce faaliyetleri ile alakalı; ilim, hikmet, vahiy, akletme, tefekkür, tezekkür, tedebbür, tebassur, şuur, itibar, nazar, ru'yet vb. kullanımlarla beraber yaklaşık bin yüz ayette direkt ve dolaylı olarak geçmektedir. Bu kelimelerin kullanıldıkları yerlerde; aklın, kalbin ve insan azalarının asli fonksiyonlarına dikkat çekilmiş ve bu fonksiyonların yerli yerince kullanılması istenmiştir. Kur'an'da düşünmekle ilgili kullanılan en önemli kullanımlardan biri tefekkür diğeri ise tedebbürdür.

Tefekkür:

Tefekkür, (f-k-r) maddesinden türetilmiş mastardır. Fikir, bilinmeyene erişmek için, bilinen işleri düzenlemek manasındadır. (Bkz.Cürcani,Tarifat, s.173) Müfredatta; "Bilgiyi bilinene doğru sevk eden güç" olarak ifade edilmektedir. Bu güç, aklî nazara/akıl bakış açısına göre hareket eder ki, bu hayvanlar için değil, insanlar içindir. Bu da sadece kalpte bir suret/şekli meydana gelebilen şeyler için kullanılır. İşlerin hakikatlerine ulaşmak için onları irdelemek ve araştırmak anlamı da bulunmaktır. (Bkz.Ragıp, Müfredât s. 805)

Tefekkür, Kur'an'da 18 yerde geçmektedir. Bu ayetlerde genelde kevni ayetler ile Kur'an ayetlerinin düşünülmesini konu edinilmiştir. Bu kullanımlar şu şekildedir:

Allah'ın hükümlerini ihtiva eden ayetleri ve Hz. Peygamberin risaletini düşünüp tefekkür etmekle ilgili ayetler. (Bkz. Bakara, 2/219,266;Araf, 7/184;Nahl, 16/44; Sebe, 34/46;Zümer, 39/42) "Apaçık mucizeler ve kitaplarla (gönderildiler)insanlara, kendilerine indirileni açıklaman için ve düşünüp anlasınlar diye sana da bu Kur'an-ı indirdik." (Nahl, 16/44)

Allah'ın yarattığı kevni ayetleri olan; yer, gök, insan ve diğer yaratılmışları düşünüp tefekkür etmekle ilgili ayetler. (Bkz. Al-i İmran, 3/191; Yunus, 10/24;Rad, 13/3;Nahl, 16/11,69;Rum, 30/8,21; Casiye, 45/13) "Onlar, ayakta dururken, otururken, yanları üzerine yatarken Allah'ı anarlar, göklerin ve yerin yaratılışı hakkında derin derin düşünürler